دومین نشست خبری، هفتمین سوگواره مجازی اشراق با حضور حجت‌الاسلام محمد قطبی، داور بخش ایده‌های نو هفتمین سوگواره مجازی اشراق و مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ محمدصادق افراسیابی، معاون مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ حجت‌الاسلام مرتضی حاجیانی، دبیر هفتمین سوگواره مجازی اشراق و محمدجواد محمدصادق، دبیر بخش ایده‌های نو این جشنواره، در سالن جلسات خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

حجت‌الاسلام محمد قطبی، داور بخش ایده‌های نو هفتمین سوگواره مجازی اشراق و مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در این نشست با اشاره به صنایع فرهنگی خلاق و فناوری‌های نرم و هویت‌ساز گفت: این صنایع در واقع میدانی بسیار وسیع و بزرگ است که متأسفانه در سال‌های اخیر به طور جدی به این حوزه‌ها نپرداختیم؛ البته اخیراً معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در این حوزه‌ها فعالیت‌هایی داشته است. زمانی که از فناوری‌های نرم و هویت‌ساز سخن می‌گوییم منظورمان فناوری‌ها، محصولات و خدمات نوآورا‌نه‌ای است که در حوزه‌های فرهنگی، انسانی و اسلامی به جامعه ارائه کنند.

وی با بیان اینکه اکوسیستم نوآوری در دنیا سال‌هاست که به عنوان میدانی جدی و باعظمت مورد توجه قرار می‌گیرد، افزود: در اروپا به این موضوع خیلی زودتر پرداخته‌اند و فرصت‌های بسیار خوبی نیز برای شرکت‌ها و مؤسسات فناور فراهم کرده‌اند؛ در کشور ما نیز از حدود ۲۵ سال پیش شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان اولین فعالیت در این حوزه را آغاز کرد و بعد از آن در تهران و در نهایت در همه نقاط کشور این اکوسیستم گسترش پیدا کرد. در چهار سال گذشته نیز که زیست بوم فناوری‌های نرم و هویت‌ساز رسماً از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ابلاغ شد، فرصتی را فراهم آورد تا ایده‌های نوآورانه در میدان‌های فرهنگی نیز جایگاه خوبی پیدا کنند.

حجت‌الاسلام قطبی با بیان اینکه امروز افتخار ما این است که حدود صد هزار شرکت خلاق در کنار هفت هزار شرکت دانش‌بنیان در حال تولید و ارائه محصولات نوآور، فناور فرهنگی و تاب‌آور هستند، گفت: در میان مراکز رشد، مراکز نوآوری و پارک‌های علم و فناوری که در کشور وجود دارد، کمتر موردی پیدا می‌شود که به صنایع فرهنگی با رویکرد ترویج دین و مذهب بپردازد و از این ایده‌ها و تیم‌هایی که نوآوری‌هایشان در محدوده فعالیت‌های فرهنگی و مروج دین هستند حمایت کند. اگرچه اتفاقات خوبی در این حوزه رخ داده است، اما شتاب‌دهنده‌ها در کشور ورود خوبی پیدا کرده‌اند. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم فضا را مهیا و کار را بر زمین ماند‌ه‌ ‎‎دید، بدین جهت تلاش کرد با تأسیس مرکز ملی نوآوری و خلاقیت در شهر قم که وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی است، شرایطی را فراهم کند که ایده‌ها و تیم‌هایی که در میدان‌های صنایع نرم و فرهنگی، به‌ویژه با‌ توجه به رویکرد دینی، ایده‌های نوآورانه‌ای دارند، بتوانند محصولات و خدماتی ارائه کنند و پذیرش شوند و در قالب هسته‌های فناور و واحد‌های فناورانه وارد میدان شده و در نهایت به صنایع خلاق تبدیل شوند.

فعالیت‌های مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق

داور سوگواره اشراق با تأکید بر اینکه زمان زیادی از آغاز به کار مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق نمی‌گذرد و حدود یک ماه است که اعلام موجودیت کرده، گفت: این مرکز در متن حوزه علمیه و با پشتیبانی مستقیم دفتر تبلیغات اسلامی و همچنین با حمایت، همدلی و همراهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پذیرش ایده‌های نوآورانه و فرهنگی را انجام می‌دهد. در این مرکز ایده‌هایی پذیرش می‌شوند که چند ویژگی داشته باشند؛ اول اینکه ایده در راستای ترویج فعالیت‌های فرهنگی و دینی و دوم اینکه نوآورانه و خلاقانه باشد؛ بنابراین ایده‌های تکراری که تبدیل به کسب و کار‌های موجود می‌شود مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد و باید نوآوری و خلاقیت در آن شکل گرفته باشد. شرط سوم این است که اید‌ه‌ بعد از تبدیل شدن به شرکت خلاق تاب‌آور باشد و بتواند روی پای خود بایستد و وابستگی به اعتبارات عمومی نداشته باشد.مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق، با اشاره به اینکه دو راهبرد اساسی را در این مرکز دنبال می‌کنیم، اظهار کرد: اولین راهبرد این است که نگرشی در بین فعالان فرهنگی حوزوی و غیر‌حوزوی ایجاد شود که فعالیت‌های فرهنگی منحصر به آنچه تا امروز به آن رسیده‌ایم نیست؛ به این معنی که جنس فعالیت‌ها فقط در حوزه زیارت، عزاداری، اقامه نماز جماعت و ملزومات موجود مذهبی که در جای خودشان ارزشمندند منحصر نباشد. در حوزه علمیه تعبیری داریم که می‌گویند طلبه‌ها به حوزه و روضه عادت کرده‌اند؛ این یعنی محل فهم معارف دینی را حوزه علمیه و مکان عرضه را نیز روضه می‌دانیم، در صورتی که میدان‌های بزرگی از فضای مجازی گرفته تا خدمات و محصولات فراوان در زمینه‌های متعدد برای گروه‌ها و سطوح‌های مختلف وجود دارد که می‌توان میدان فعالیت‌های فرهنگی باشد و بر محمل محصولات ارزش‌ها و آموزه‌های دینی به جامعه منتقل شود.

حجت‌الاسلام قطبی تصریح کرد: در قدم اول به دنبال این هستیم که این نگرش در میان فعالان فرهنگی حوزوی و غیرحوزوی ایجاد شود که میدان و عرصه فعالیت‌های فرهنگی منحصر به یافته‌های فعلی نیست و می‌توان میدان‌های جدیدی را کشف و به عرصه‌های جدید دسترسی پیدا کرد و در نهایت بر محمل محصولات و خدمات نو که بسیاری از آن‌ها هیچ پیشینه‌ای ندارند، می‌توان ارزش‌ها و معارف دینی را در جامعه رواج بخشید. البته همه آنچه تا به امروز به آن‌ها دسترسی پیدا کرده‌ایم در دور‌های از تاریخ به عنوان یک محصول یا خدمت جدید به منظومه فعالیت‌های مذهبی افزوده شده است و می‌توان به همین ترتیب این محصولات و خدمات را اضافه کرد تا در نهایت جامعه اسلامی در همه زمینه‌ها بهره وافی و کافی را ببرد.وی با اشاره به اینکه محصول و یا خدمت فرهنگی لزوماً به این معنا نیست که منابع تأمین امکانات و فعالیت‌های این اقدامات از طریق بخش دولتی و یا بانی خیر باشد، گفت: این‌ها روش‌هایی است که ما در طول تاریخ تجربه کرده‌ایم و بسیار هم ارزشمند است، اما نباید منحصر به این موارد باشد. باید منابع دیگری را پیش‌بینی و مبادی دیگری را برای تأمین منابع مشخص کرد. امروز در دنیا نمونه‌های بسیاری در این حوزه وجود دارد؛ برای مثال منبع اصلی تأمین منابع مالی محصولات و خدمات فرهنگی می‎تواند خود مصرف کننده و بهره‌بردار باشد؛ به این معنی که محصول فرهنگی را به سمتی ببریم که مصرف‌کننده تمامی هزینه‌های آن را پرداخت کند. زمانی که این اتفاق رخ دهد، تولیدکننده و توزیع‌کننده متکی به اعتبارات دولتی نخواهند بود و مستقلاً به صورت تاب‌آور محصول را تولید و به جامعه عرضه می‌کند؛ با این روش ضریب تکثیر‌پذیری محصولات نیز بالا می‌رود.مدیر مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق، تصریح کرد: هر مقدار که بتوانیم خدمات و محصولات فرهنگی و مذهبی را به این سمت ببریم که منابع مالی آن از سوی مردم تأمین شود، قطعاً کیفیت نیز بالا خواهد رفت و ضریب تاب‌آوری نیز افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین ضریب تکثیرپذیری محصول و تأمین‌پذیری خدمت نیز افزایش پیدا خواهد کرد. روش‌های بسیار دیگری نیز وجود دارد. برای مثال می‌توان گفت وقتی که ما فعالیت‌های وسیع فرهنگی را در جامعه رقم می‌زنیم، اجتماع و نهاد فرهنگی که در یک منظومه شکل می‌گیرد، می‌تواند جبران‌کننده بسیاری از هزینه‌های فرهنگی باشد. برای مثال سالانه ۳۰ تا ۳۵ میلیون زائر از حرم امام رضا(ع) زیارت می‌کنند، این منظومه که امروز بیش از یک میلیون متر مربع ساخت و ساز دارد برای هرگونه فعالیت، نهادی تأسیس کرده است که کار‌های مطالعاتی را در حوزه معماری اسلامی، تأمین تأسیسات و آنچه که متناسب با حرم با وسعت فعلی ساخته شده است را انجام می‌دهد.حجت الاسلام قطبی با بیان اینکه در سطح کشور حدود ۹۰ هزار مسجد داریم که در کنار آن حدود هشت هزار امامزاده و بقعه وجود دارد، گفت: بیش از صدهزار مجموعه مسجد، امامزاده و بقعه متبرکه را در کشور داریم که عدد کمی نیست. تمامی این مراکز به دنبال کار‌های پژوهشی در حوزه معماری اسلامی، تأسیسات و موضوعات مرتبط با ساخت و ساز خودشان هستند؛ اگر بتوانیم با توجه به وجود یک مرکز در حرم امام رضا(ع) تمامی محتوا‌های تولید شده را به اشتراک بگذاریم می‌توانیم هزینه بیش از ۱۰۰ هزار مرکز فرهنگی و مذهبی در کشور را کاهش دهیم؛ این‌ها معادلات خیلی پیچید‌ه‌ای نیست. اگر بتوانیم هزینه یک فعالیت را کاهش دهیم، به نوعی یک فعالیت، آورده و نوآور را تقویت کرده‌ایم. اینکه ما بتوانیم روش‌هایی پیدا کنیم که یا منابع جدیدی برای تأمین نیاز‌های مالی محصولات و خدمات مذهبی را شکل دهد و یا هزینه‌های این فعالیت‌ها را کاهش دهد، میت‌واند رویکرد‌های نوآورانه‌ای برای توسعه فعالیت‌های فرهنگی باشد؛ لذا هر چه بتوانیم دامنه شعاع یک فعالیت را گسترش دهیم، آورده جدیدی را برای میدان‌ فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی پیدا کرده‌ایم. مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق با این اهداف شکل گرفته است که نیاز به مساعدت و مشارکت و همدلی و همیاری همه مجموعه‌های فرهنگی و مذهبی در سطح کشور دارد.

وی در ادامه به سوگواره مجازی اشراق اشاره کرد و گفت: این سوگواره که سال‌هاست از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در فضای مجازی برگزار می‌شود، آوردگاهی برای شناسایی محصولات هنری، رسانه‌ای و فرهنگی با رویکرد مذهبی است که سابقه بسیار خوب و درخشانی دارد. ما نیز در قالب مرکز ملی اشراق سهم کوچکی در این سوگواره داریم و بر آن هستیم تا ایده‌هایی که جنس فناوری و نوآوری دارد به‌طور مستقل در یک بخش از این سوگواره مورد داوری قرار گیرد. همچنین جدا از بحث داوری، ایده‌هایی که در قالب یک تیم موفق نوآور ارائه شود و امتیاز لازم را کسب کنند مستقیماً در مراکز ملی نوآوری پذیرش خواهند شد و به‌عنوان امتیاز ویژه، در این مراکز پذیرش می‌شوند و همه خدماتی که در این مراکز پیش‌بینی شده است به صورت رایگان به آن‌ها ارائه می‌شود تا به شرکت‌های خلاق فرهنگی تبدیل و در نهایت فعالیتشان را در قالب یک محصول نوآورانه ارائه کنند.

حجت‌الاسلام قطبی با اشاره به اینکه فعالیت‌های فرهنگی نوآورانه به نوعی یک طلای فرهنگی است گفت: رسانه‌های فرهنگی که در فضای مجازی قابل انتشار هستند و می‌توانند محملی برای توسعه و ترویج ارزش‌ها و مفاهیم دینی باشند و همچنین هر محصول کوچکی که بتواند محملی برای ترویج ارزش‌های فرهنگی در فضای مجازی باشد، یک رسانه و یک محصول فناورانه ارزشمند است؛ لذا می‌توان به این گونه محصولات که بار فرهنگی را در فضای مجازی بر دوش می‌گیرند، با عنوان طلای فرهنگی نام برد. این‌ها طلا هستند چراکه می‌توانند در میدان فضای مجازی بار ارزشی و مفهومی خودشان را دنبال کند و مفاهیم و ارزش‌های دینی را به مخاطب منتقل کنند. عموم افراد جامعه می‌توانند از این فرصت استفاده کنند، این افراد در واقع نوعی معدن برای این طلا هستند چراکه می‌توانند محتوا‌هایی که از نظر فرهنگی ارزش دارد را در قالب یک محصول رسانه‌ای در فضای مجازی به اشتراک گذارند.

طلای فرهنگی استخراج کنیم

داور سوگواره اشراق ادامه داد: برای مثال اگر در همین ایام اربعین و بیست روز آخر صفر به فرض اینکه ۱۰ میلیون فعال خوش ذوق در فضای مجازی روزی یک محتوای مذهبی را با توجه به شرایط و امکانات خودشان و محیطی که در آن زندگی می‌کنند در فضای مجازی منتشر کنند، در طول ۱۰ روز نزدیک به ۱۰۰ میلیون محصول رسانه‌ای در فضای مجازی ویژه محتوای مذهبی ایجاد خواهد شد که موجی بزرگ و کمپینی با عظمت را ایجاد خواهند کرد. این روز‌ها که توفیق زیارت قبر مطهر امام حسین(ع) را نداریم و نمی‌توانیم در پیاده‌روی اربعین شرکت کنیم می‌توانیم از این میدان بزرگ بهره‌برداری کنیم و موجی بزرگ در این عرصه ایجاد کنیم؛ این موارد به نوعی طلای فرهنگی است.

وی اظهار کرد: اگر بخواهیم این واژه را در قالب یک کلمه و یا یک واژه نام‌گذاری کنیم می‌توانیم محصولات فرهنگی و رسانه‌ای که در فضای مجازی محملی برای نشر محتوای دینی شده است را با ترکیب دو واژه طلای فرهنگی به نام «طلافنگ» بخوانیم. امروز در جامعه یکی از بهترین کار‌هایی که می‌توان برای ترویج معارف و توسعه مرز‌های معرفتی و حتی برای رویارویی با دشمن و پاسخ به شبهات آنان انجام داد، همین محصولات رسانه‌ا‌ی خود مردم است؛ البته لازم نیست که نهادی بیاید و متولی تولید محصولات شود بلکه به صورت جمع‌سپاری همه مردم می‌توانند تولیدکننده این محصولات باشند.

یادآوری می‌شود، علاقه‌مندان برای شرکت در این سوگواره و ارسال آثار  و ایده‌ها می‌توانند به نشانی soogvareh.eshragh.ir مراجعه کنند.