به گزارش خبرنگار صدای حوزه، ایده پردازی خلاق، فعالیت، معیشت و اقتصاد خانواده از جمله موضوعاتی است که در این شرایط سخت زندگی ذهن هر طلبه ای را درگیر کرده و در این راستا یکی از سازمانها و نهادهایی که می تواند در رساندن هر ایده ای به واقعیت و رفع موانع معیشت به طلاب کمک نماید، مرکز ملی خلاقیت و نوآوری اشراق دفتر تبلیغات است.

در همین راستا، پایگاه خبری تحلیلی صدای حوزه مصاحبه ای با حجت الاسلام والمسلمین قطبی، مدیر عامل این مرکز انجام داده که در ادامه می خوانید:

صدای حوزه –به عنوان سوال اول می خواستم به جایگاه و نوع فعالیت مرکز ملی نوآوری اشراق بپردازید؟

مرکزملی نوآوری و خلاقیت اشراق وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است که یک سال قبل با حضور معاون علمی ریاست جمهوری دولت سابق در قم افتتاح شده است.

کار اصلی این مرکز در ارتباط با پذیرش و حمایت از ایده و تیم ایده هایی است که ایده های نوآورانه دارند و می توانند در قالب کسب و کارهای خلاق و فن آور، ارزش های اخلاقی را در جامعه توسعه دهند که در نوع خودش یکی از موارد ترویج ارزشها است .

ما گاهی برای ترویج ارزشهای دینی، متکی به حمایت های مردمی هستیم که در طول جهان اسلامی مرسوم بوده و همچنان به صورت نذرها و وقف ها ادامه دارد، روشی هم به نام حمایت های سازمانی وجود دارد که از طریق اعتبارات و منابع دولتی تأمین می شود که بعد از انقلاب این نوع دوم در مرکزی مانند دفتر و سازمان تبلیغات شکل گرفته است.

اما درکنار این دو روش، روش سومی هم در این مرکز در حال توسعه هستیم تا به شکلی بتوانیم ترویج کننده ارزشهای دینی باشیم به گونه ای که بر اساس تأمین منابع مالی از محل مصرف کننده بتواند روی پای خود بایستد. این همان هسته مرکزی کار ما در مرکز ملی نوآوری است.

جنس فعالیت های کسب و کارخلاق و نوآور منافاتی با روش اول و دومی که گفته شده، ندارد، بلکه این روش سوم در کنار و مکمل روشهای ترویج و تبلیغ است. در این مرکز سعی کردیم به صورت بسته کامل، اضلاعی که برای کسب و کار خلاقانه لازم است، پیش بینی کنیم.

از طرفی رویدادهای ایده پردازی به عنوان « کاریزمن » را  در غالب رویدادهای ملی که بیشتر به عنوان قدمگاه ایده پردازی از آن یاد می کنیم، طراحی کردیم که کمک به آموزش، تمرین و تجربه به طلبه ها و علاقمندان به حوزه فرهنگ است تا بتوانند وارد فضای نوآوری شوند تا ایده های خوب خود را کشف کنند.

اپلیکیشن مدرسه فناوری فانوس در کافه بازار

در کنارش، ضلع دوم مرجع یادگیری و توسعۀ توان در حوزه صنایع خلاق و فناوری های فرهنگی با نام و نشان مدرسه فانوس داریم. در این بخش آموزش های لازم برای تیم ها و هسته های فناور و کسانی که می خواهند در این فضا رشد کنند، قرار می دهیم. آموزش آفلاین و آنلاین است که در مدرسه کافه بازار هم قرار گرفته است.

ضلع سوم کریدور رشد و شتاب دهی است. در این بخش تیم ایده را پذیرش می کنیم و در مرحله های دهلیز خلاقیت، دالان نوآوری و درگاه کسب و کار به ایده آنها رسیدگی خواهد شد.

نشان این بخش هم سه دال است یعنی به عنوان شتاب دهنده سه دال از آن یاد می کنیم که مسیر رشد و شتاب دهی تیم ها و هسته های فناور است تا رشد و قامت پیدا کنند تا در قامت کسب و کار بتوانند وارد چرخه کارو بازار شوند.

چار سوق؛ پیشخوان ظرفیت ها و فرصت ها

ضلع چهارم ما نشان چارسوق، شبکه ارتباطی و تجاری سازی است. ما در این بخش به شرکت ها اعتبار نامه خلاق می دهیم و به عنوان کارگزار رسمی معاونت علمی ریاست جمهوری و فن بازار و تجاری سازی کمک شان می کنیم تا وارد فضای بازار کسب و کار شوند. اینها بخش های اصلی کار ما است که در مرکز ملی به آن پرداخته شده است.

صدای حوزه – طلاب و علاقه مندان که ایده فرهنگ دارند باید به کجا مراجعه کنند؟

برای این که ایده ای شکل بگیرد و رشد کند و وارد بازار شود، باید چرخه ای را طی کند. ما در بخش کاریزمن سعی می کنیم فرایندها و فعالیت هایی را دنبال کنیم که بتوانند ایده پردازی شان شکل بگیرد. کاریزمن های ما برای دسترسی به بخش کاریزمن می توانند وارد آن شوند و یا از طریق سایت مرکز اقدام کنند.

اقدام اول؛ ثبت ایده خلاق

ما در طول سال، رویداد جاری داریم. اگر کسی به سایت ما در حوزه کاریزمن و رویداد مراجع کند، در هر دوره ای یکی یا دو رویداد در حال انجام است. می توانند ایده پردازی و ثبت ایده کنند.

این یکی از درگاه های است که با ورود ایده پردازی؛ به افراد امکان تمرین و تجربه می دهد. البته کاریزمن های ما موضوعی است که در این رابطه می توان به موضوع قرآن و تربیت مدرسه اشاره کرد.

حتی ممکن است کسی ایده داشته باشد که الان متناسب با موضوع کاریزمن نباشد ولی ایده خوبی دارد. این فرد به صورت مستقیم می تواند به سایت ما یعنی نوآور مراجعه کند و آنجا قسمت ثبت ایده، ایده را ثبت کنند.

داوری ایده ها

در ادامه فرایند پذیرش و داوری شروع می شود و اگر تیم ایده امتیاز خوبی آورد، وارد چرخه شتاب دهی می شود و در مراحل بعدی کار، با توسعه توان انجام، مشاوره و با کارهای مختلف سبب رشدشان می شویم تا بتوانند  همه اضلاع کسب و کارشان را به صورت منطقی روی کاغذ تدوین کنند. یعنی بتوانند نقشه و سند راه به عنوان بزینس پلن تدوین کنند تا مسیر حرکت شان ساختار اصولی پیدا کند.

نمونه سازی اولیه

در ادامه هم کمک می کنیم وارد نمونه سازی فضای اولیه کار به عنوان « ان وی پی » شوند. ثبت شرکت کنند و وقتی وارد بازار کار شدند، اعبتارنامه خلاق به آنها داده می شود تا به عنوان کسب و کار تاب آور انجام فعالیت کنند. تاب آور واژه ای است که به عنوان افق کاری شرکت ها در نظر گرفتیم. این ابتدای کار است، البته می توانند شرکت سود آور هم شوند.

تاب آوری ایده ها

هدف ما این است تیم ایده ها به تاب آوری برسند. یعنی کار فرهنگی در قالب شرکت، بتواند از محل انجام خود، فعالیت و تولید محصول، و هزینه های خود را در بیاورد. یعنی استمرار آن فعالیت به طور خاص نیازمند و حمایت بیرونی نباشد. بلکه در درون شبکه و چرخه خودش بتواند با درآمد خودش، کار را امتداد بدهد.

ما همه این فرایندهای فوق را برای کسی که وارد بحث ایده پردازی شود، ثبت ایده کند و ایده او را هیئت داوران پذیرش کنند و بگویند ایده خوبی است و می تواند کار فرهنگی خوبی شود، قرار می دهیم.

میانگین رشد تیم ایده هم از ابتدا ثبت اید تا به مرحله شرکت خلاق برسد، ۱۰ تا ۱۲ ماه زمان می برد.

صدای حوزه – برخی می گویند رسالت اصلی طلاب پرداختن به درس و بحث است، آیا طلاب با وجود درس و بحث نباید وارد بازار کار شوند؟

این حرف درستی است که طلبه باید درس بخواند و عالم شود. استواری، پایداری و تأثیرگذاری حوزه به این است که طلبه به درس و بحث خودش برسد، اما ما می گوییم، طلبه درسش می خواند و در امتداد مسیر درسی می تواند یا تا مرز اجتهاد پیش برود، یا در حوزه های پژوهش به عنوان عضو هئیت علمی و مؤلف شود، یا استاد یا مبلغ شود. بهر حال یکی از این موارد را باید انجام دهد.

ورود به کارکردهای حوزه

طلبه ها برای گذراندن امور زندگی باید وارد کارکردهای حوزوی شوند، الان در حوزه هم برای آن سندی تنظیم شده است. این کارکردها در میدان آموزش، پژوهش و تبلیغ هستند. ما معتقدیم برای تبلیغ و ترویج دین، روش های زیادی وجود دارد. از جمله تألیف کتاب و داستان برای کودک و نوجوان از سوی حوزویان، تبدیل داستان به فیلم خوب، تولید اپلیکشن برای صد هزار مخاطب. همه این موارد هم تبلیغ و ترویج دین است.

نهایت این که دو کار باید کنار هم قرار گیرد، طلبه در ساحت طلبگی خوب درس بخواند و عالم شود، البته تا حد و به نوع کارکردی که به آن نیاز دارد، درس بخواند. مانند طلبه های سفیران هدایت که بعد از پایه ۵، حوزه این اجازه را به آنها داده که وارد کار تبلیغی شوند. بهرحال به شکل های مختلف می توان تبلیغ دین انجام داد.

عده ای از طلاب هم توان دارند در حوزه کسب و کار به معنای این که این کار تبلیغ دین را با مدلی انجام دهند که تاب آور باشد، مانند تألیف کتاب وارد شوند. طلبه ای که بتواند از طریق کتاب شعر و کتاب ترویجی در حوزه کودک و نوجوان فروش خوبی داشته باشد.

این کسب و کار فرهنگی است که راه اندازی کرده است. ممکن است اسم کسب و کار هم روی آن نگذاریم ولی اگر کاری انجام دهد که از محل آن کار، درآمدی بدست بیاورد، این کسب و کار است و بنده جنس این کار را مغایر با سخنان علما نمی دانم بلکه در امتداد همان فعالیت ها است. ما همین را می گوییم که  طلبه درس خوب بخواند، عالم که شد، وارد تبلیغ و ترویج شود.

صدای حوزه – چگونه مرکز خلاقیت اشراق می تواند طلبه های را به سمت کارهای فرهنگی هدایت کند تا از این طریق سبب اشتغال آنها فراهم شود؟

در این مرکز زمینه فرهنگی فراهم است اما نه برای همه طلاب. به دو دلیل؛

چون وقتی می گوییم انبوه طلاب، خوب این در توان و ظرفیت این مرکز رشد نیست، چرا که بضاعت منابع مان بسیار کم است.

جهت دوم، اساسا ما از تیم هایی طلبگی می توانیم حمایت کنیم که ایده ورودی شان، ایده نوآورانه باشد، نه صرفا  اینکه من چون کار تبلیغی و فرهنگی انجام می دهم، ما می توانیم کمک کنیم، این جزء مأموریت ما نیست و توان حمایتش را هم نداریم و الا صرف کار تبلیغی و فرهنگی ستودنی است ولی مأموریت ما در این موارد نیست بلکه به بخش های دیگر دفتر واگذار شده است.

اما طلبه هایی که ایده نوآورانه داشته باشند، پذیرش می کنیم، امکانات در اختیار آنها قرار می دهیم. استاد مشاوره به او می دهیم.

صدای حوزه – منظور از ایده نوآور چیست؟

هر روش نو، خلاق و جدیدی که بتواند هدف ترویج ارزش های دینی را محقق کند. وقتی می گوییم ایده نوآورانه ممکن وجه سخت گیرانه و خیلی از ابتکارات ویژه در آن دخالت داشته باشد، این نگاه ما نیست.

ما می گوییم دست کم آنچه که نسبت به امروز در جامعه وجود دارد، آن روشی که این تیم می آورد، باید ممتایز و متفاوت باشد. مثلا آموزش و قرآن داریم که در کانونها انجام می شود، اما کسی می آید که با مدلی و ابزار فناورانه به یادگیری سرعت می دهد یا دامنه یادگیری را افزایش می دهد، اگر این ایده صرفا ادعا نباشد بلکه پشتوانه ایده، اسلوب و منطق باشد و از روش هایی استفاده می کند که ادعا، نزدیک به شدن است ما به این ایده، نوآورانه می گوییم.

اگر کسی بتواند روشی ارائه دهد، حال چه این روش مبتنی بر فنآوری نو و مجازی باشد، یا این که نه، مبتنی بر مدل های نوین ترویجی باشد که بتواند ثابت کند مثلا مخاطبین بیشتری را تحت پوشش قرار می دهد یا با کیفیت بهتری فلان کار فرهنگی را انجام دهد،

یا مثال دیگر، الان و در گذشته ما طلبه ها روی منبر برای مردم احکام می گفتیم و می گوییم، این روش مرسوم است. افرادی گوش می دادند یا بعضا هم توجه نمی شد ولی امروز کسی می آید می گویید من مدلی دارم و به شکلی می توانم احکام را بگوییم که مردم زودتر یاد بگیرند و یا مدلی دارم که دوره پایداری یادسپاری در ذهن را افزایش می دهم یا جمعیت زیادی را پوشش می دهم،

خلاصه این که با ایده خود اتفاقی را رقم بزند که سبب تمایز شود که آن تمایز معقول و شدنی و خوب است.

بعضی مواقع تمایز غیر معقول و نشدنی است ولی ما می گوییم تمایزی که معقول و مطلوب است و مطلوب باشد. یعنی بتوان آن را محقق کرد، می گوید من می توانم این کار را انجام دهم و در واقعیت هم می تواند این ادعای خود را ثابت کند و در عین آن تغییری که ایجاد شده هم مطلوب است و به نظام ترویج ارزشهای دینی آسیب نمی زند بلکه این تغییر ایده او سبب توسعه، عمق، سرعت وکیفیت می شود، این را نوآوری می گویند.

اما اگر کسی بیاید در مرکز ما بگویید روش هایی که مرسوم و در جامعه وجود دارد، این روشها را که جریان دارد و بگویید من هم به عنوان فرد مثلا یازدهم می خواهم این کار فرهنگی انجام دهم، این جزء مأموریت این مرکز نیست.

ما دنبال این هستیم به آورده های که در جامعه وجود دارد، از آورده ها، روش ها و ابزارها، چیزی به آن اضافه کنیم. مانند کاری که مرحوم استاد راستگو در مورد آموزش به کودکان انجام داده بود، این نوآوری بود. یا طلابی که در زمانی وارد عرصه  شعر و داستان کودک شده اند.

همه بدانند ما در این مرکز دنبال سخت گیری در بحث ثبت ایده نیستیم، ورودی اینجا را که شخص بتواند نشان بدهد دارای ایده است، در مرحله اول می پذیریم ولی در فرایند رشد ایده سخت گیری می کنیم. باید ادعای خود را حتما در واقعیت اثبات، دنبال، محقق، تیم تشکیل دهد و پیش برود.

با این دو محدودیت که گفته شد، حالا جمعیتی که می توانند وارد اینجا شوند، کم می شوند ولی با این حال نمی توانیم صاحبان ایده را به دلیل محدویت مکانی و امکانات این مرکز تحت پوشش قرار دهیم. الان حداقل بتوانیم در هر دوره ای ۴۰ تا ۵۰ تیم در قم و ۳۰ تا اصفهان و ۱۵ تا در مشهد پوشش دهیم. که مجموعه اینها ۱۰۰  تیم در هر دوره ای می شود.

صدای حوزه – آیا در این مدت کسانی ایده شان پذیرفته شده به مرحله تجاری سازی رسیدند و دعوت به کار شدند؟

از نظر آماری ۶۰ تیم وارد فضای کار ما شدند، از این تعداد، ۹ تیم اعتبار نامه شرکت خلاق  گرفتند، ولی به این معنا نیست که هرکسی اعتبارنامه را گرفت به تاب آوری رسیده باشد.

از این ۹ تیم، ۳ مورد به تاب آوری رسیدند ولی چون در شیب رسیدن به تاب آوری هستند، امید این داریم، اگر خودشان همت کنند و ایده و نوآوری داشته باشند، بعد از یک سال تلاش ۴۰ درصد به تاب آوری برسند.

ایده های خوب به وسیله تیم قوی با یک سال وقت به نتیجه می رسند و افرادی هستند که به دلایل مختلف به نتیجه نمی رسند و تیم از هم جدا می شود.

برآورد ما رسیدن ۴۰ درصد تیم ها به حداقل تاب آوری است ولی به سود آوری و شرکت های پایدار، سختی های خودش را دارد و تعداد کمتری ممکن است به آن برسند.

تاب آوری، آن ترویج دینی است که ما دنبال آن هستیم. ما کاری انجام می دهیم که ایده پرداز روی پای خودش بایستاد. شاید سود کلانی به همراه نداشته باشد که بتواند کارهای دیگری انجام دهد ولی می تواند خودش اداره کند. ۴۰ درصد این تیم ها به این مرحله ای که گفتیم، می رسند.

صدای حوزه – چگونه می توان مسئله ای را تبدیل به ایده کرد؟

اگر طلاب احساس می کند ایده پخته ای دارند، مستقیم وارد سایت ما شوند، ثبت ایده کنند، از آنجا ما کمک می کنیم و کار را هدایت می کنیم.

اما اگر احساس می کنند که نیاز به آموزش و توانمندنی دارند و نیازمند به دوره های آموزشی هستند، پیشنهاد می کنیم مدرسه فنآوری فانوس را روی گوشی ها خود نصب کنند. در این مدرسه ۱۵۰۰ فایل آموزشی قرار داده شده که نیمی از آنها را خودمان تولید کرده ایم و در موضوعاتی چون فرایند ایده پردازی، جایگاه استارتاپ و فرایند اختراع است که طلبه ها به آن نیاز دارند که می توانند از آن استفاده کنند.

اما اگر طلبه ها دوست دارند ایده پردازی پردازی کنند و می خواهند در قالب جمعی رقابتی باشند، می توانند در قسمت « کاریزمن » وارد شوند، ثبت نام کنند. برای ایده اولیه، کارشناسان ما می توانند   کمک کنند و در ادامه هم مشاوره برای تکمیل ایده، فرصت برای تمرین و تکرار به آنها داده می شود. این ها روش هایی مرسوم برای کسی است که می خواهد ایده خوبی پیدا کند که ایده اش نتیجه بدهد.

یک توصیه مهم

توصیه می کنم کسانی که وارد این فضا می شوند، حداقل رویدادهای ایده پردازی که در قم و جاهای دیگر است، نگاه کنند. در جلسات به صورت حضوری و غیر حضوری شرکت کنند و ببیند دیگران چگونه ایده پردازی می کنند، داوران چگونه داوری می کنند. در قم و در این مرکز ۳۰ تیم ایده پرداز حضور دارند، این افراد بیایند با ایده پردازان حرف بزنند و از آنها یاد بگیرند.

این کار نیازمند همت است و الان دسترسی به زمینه ایده پردازی در حوزه علمیه خیلی بالا است. این همه مراکز مهارت پردازی در قم و جاهای دیگر است، می توانند به صورت آفلاین و آنلاین حتی از طریق لینک حضور پیدا کنند و با این فضاها ارتباط بگیرند.

ما انتظار نداریم کسی با خواندن این مصاحبه، سریع ایده قوی به ذهنش بیاید. ولی وقتی با ایده پردازان ارتباط بگیرند و وارد این فضای شوند، ذهن انسان به حرکت در می آید.

گاهی اوقات نیاز نیست حتما کسی خودش ایده جدی داشته باشد، در این فضا ممکن، شخص دیگری ایده ای داشته باشد و او فرد دوم این گروه و به عنوان شریک و بنیانگذار این کار، وارد تیم شود.

مثلا چند طلبه کنار هم قرار گیرند، یک نفر ایده خوب بیاورد و با فکر هم آن ایده را پرورش دهند و بعد در مراکز رشد وارد می شوند، این ایده تبدیل به شرکت خلاق و کسب و کار و می تواند بخشی از مشکل معیشتی را تأمین کند و این خودش کار فرهنگی هم است.

باید بدانیم کار برای طلبه ایرادی ندارد. ولی حیف است طلبه ای که عمری درس خوانده و لازم است وقتش را برای ترویج دین هزینه کند، اما وقتش را برای کارهای غیر مرتبط بگذارد گر چه این طلبه با انجام کارهای غیر مرتبط فرهنگی و دینی، شرعا مرتکب حرام نشده باشد.

حالا با همه این احوالات این طلبه می خواهد برای رفع معیشت زندگی خودش کاری کند، بیاید، شرکت فرهنگی راه اندازی کند، از سویی زندگی از این طریق اداره می شود هم کار فرهنگی می کند، حالا ممکن جایی خیلی کار فرهنگی باشد، احکام به مردم یاد می دهد، جایی هم ممکن است کمتر کار فرهنگی باشد مانند سبک زندگی به مردم یاد بدهد. عملا تفاوت چندانی ندارد. این هم کار فرهنگی است همه این ها منظومه واحد است. کسی بتواند در این زمینه کار کند، این آورده برای حوزه است و الا طلبه در شرایط فعلی سخت معیشی چه کار کند.

شرایط فعلی شهریه که کفاف زندگی را نمی دهد

شرایط فعلی شهریه که کفاف زندگی را نمی دهد، عرصه های تبلیغی هم محدود است. باید زندگی اداره شود. اگر طلبه بتواند کار فرهنگی درآمدزا انجام بدهد، بهتر است دنبال کار غیر فرهنگی درآمدزا باشد، اگر چه این کار شرعا هم مشکلی ندارد. حیف است وقت خودمان را در مورد کارهای غیر فرهنگی بگذاریم به خصوص در زمانی که نیاز به کار فرهنگی داریم.